Szydłów [lit. Šiluva] jest niewielką wsią, położoną na Żmudzi (część Litwy) wśród malowniczych pagórków, lasów i pól uprawnych. W XVII w. w tej spokojnej wiosce zdarzył się cud – objawiła się Najświętsza Maria Panna. Przybywając do Szydłowa ma się wrażenie, że czas się tu zatrzymał. Wiejskie zabudowania, to tradycyjne drewniane domy z uroczymi werandami, otoczone leciwymi drzewami owocowymi i starannie utrzymanymi ogródkami. Najbardziej okazałe budowle – to ceglany kościół z XVIII w. oraz kaplica Najświętszej Marii Panny zbudowana według projektu Antoniego Wiwulskiego. Kościół i kaplicę łączy wiejska droga biegnąca wśród zabudowań. Odległość tę (ok .300–400m) pokonują tysiące pielgrzymów, a wśród nich był też ten najważniejszy – Ojciec Święty Jan Paweł II (w 1993 r.). Po nawiedzeniu Góry Krzyży w Szawlach przyleciał helikopterem do Szydłowa, gdzie pierwsze kroki skierował na miejsce cudu, a następnie przeszedł do kościoła (w którym wygłosił homilię po litewsku). Dzisiaj ta droga, którą przeszedł Ojciec Święty jest wspaniałym placem celebry z dwoma pomnikami – Matki Bożej i Jana Pawła II. Aby zrozumieć przyczyny objawienia się Najświętszej Marii Panny w Szydłowie należy przypomnieć najważniejsze daty związane z chrystianizacją Litwy i Żmudzi.
Kościół w Szydłowie
Początki katolicyzmu – tło historyczne
Lud litewski z dużymi oporami przyjmował chrześcijaństwo, a Litwa aż do XV w. pozostawała ostatnim pogańskim krajem w Europie. Początki katolicyzmu wiążą się z imieniem króla Mendoga, który ochrzcił się wraz z żoną i dwoma synami w 1215 r. Był to jednak raczej akt polityczny, który umożliwił nadanie mu korony przez papieża Innocentego IV. Mimo przyjętego chrztu, Mendog nie był gorliwym katolikiem i dalej uprawiał praktyki pogańskie, a po 10 latach powrócił do wiary przodków. Chrystianizację Litwa zawdzięcza Władysławowi Jagielle. Poprzez własny chrzest w Krakowie (1386 r.) i objęcie tronu polskiego (dzięki małżeństwu z Jadwigą) spowodował, że Litwa stała się krajem chrześcijańskim. Chrzest Litwy rozpoczął się w Wilnie wielką uroczystością z udziałem Jagiełły i Jadwigi (w 1387 r.). Podczas niej i w ciągu najbliższych kilku tygodni masowo chrzczono ludzi i nadawano im chrześcijańskie imiona. Chrzest Żmudzi odbył się jeszcze później, bo dopiero w 3 lata po bitwie pod Grunwaldem. Witold i Jagiełło chrzcili tam duże grupy ludzi nad rzekami Dubisą i Niewiażą. Wiarę katolicką najchętniej przyjmowali bojarzy, którym król przy okazji nadawał liczne przywileje. O tym, jak trudno przyjmowało się tam chrześcijaństwo świadczy fakt, że mieszkańcy Litwy i Żmudzi, mimo przyjęcia chrztu, jeszcze przez następne 2 stulecia czcili bogów pogańskich. W XV w. nad tą kruchą jeszcze wiarą zawisło niebezpieczeństwo – pojawili się protestanci przekonujący do nauk Martina Lutra i Jana Kalwina. Co więcej, członkowie wielu znanych litewskich rodów, np. Radziwiłłowie chętnie przyjmowali te nowinki z Zachodu i przechodzili na nową wiarę. Między katolikami a protestantami zaczęły się nieporozumienia a później walki, w wyniku których zwycięstwo odnieśli kalwini. Katolicy musieli opuścić kościoły. Z przegraną szczególnie ciężko było pogodzić się mieszkańcom Szydłowa, którzy kochali swoją świątynię i uznawali ją za niezwykłą. Ich kościół powstał jako jeden z pierwszych na Żmudzi z fundacji Piotra Giełguda, będącego dyplomatą na dworze Witolda – Wielkiego Księcia Litewskiego. Podczas swojej podróży dyplomatycznej do Rzymu kupił, a następnie podarował świątyni w Szydłowie obraz Matki Boskiej. Była to kopia obrazu Salus Populi Romani – Zbawienie Ludu Rzymskiego, który do dziś znajduje się w jednej z 4 Bazylik Większych Rzymu – Santa Maria Maggiore. Pomimo, że ten pierwszy (i następne kościoły w Szydłowie) spłonęły lub ulegały różnym kataklizmom, obraz zawsze udało się uratować. Wizerunek Matki Bożej przetrwał na przekór wszystkiemu. Obraz ten został ukoronowany i uznany za cudowny na podstawie bulli papieża Piusa VI (w 1786 r.). Wróćmy do historii XVI w. – po tym jak kalwini zwyciężyli katolików, parafię musiał opuścić również ksiądz proboszcz. Jan Hołubka, który był bardzo rozważnym kapłanem. Przed wyjazdem postanowił zabezpieczyć najcenniejsze rzeczy. W specjalnej, żelaznej skrzyni umieścił cudowny obraz Matki Boskiej, dokumenty kościelne i parafialne, a także szaty liturgiczne. Skrzynię kazał zakopać obok dużego kamienia. Czas płynął, protestantyzm szerzył się, a ludzie powoli zapominali o skrzyni i miejscu, gdzie była zakopana. Upłynęło niemal 50 lat gdy królem Polski został Zygmunt III. Był on pobożny i bardzo życzliwy dla starań małej grupy katolików, którzy pragnęli odzyskać swój kościół w Szydłowie. Na to jednak, że kościół do nich kiedyś należał nie mieli żadnych dokumentów.
Cud
Kamień na którym objawiła się Matka Boża
Z pomocą przyszła im Matka Boża i w roku 1612 stał się cud – objawienie Najświętszej Marii Panny (na 246 lat przed objawieniami w Lourdes). Maryja z Dzieciątkiem na ręku ukazała się pastuszkom pasącym bydło na okolicznych łąkach. Dzieci zobaczyły piękną Panią, która gorzko płakała, a jej łzy spływały na duży kamień. Widząc to dzieci, bardzo się przestraszyły i uciekły do domów, gdzie opowiedziały o płaczącej Pani. Wieść rozeszła się lotem błyskawicy i do kamienia przybiegło dużo ludzi, a był wśród nich kalwiński katecheta – Mikołaj Fier. Właśnie on zapytał kobietę kim jest i dlaczego tak płacze. W odpowiedzi usłyszał „Płaczę, bo tutaj był czczony mój syn, a teraz są tu pola, które orzecie i zasiewacie”. Po tych słowach Maryja uniosła się i rozpłynęła w niebiosach. To cudowne wydarzenie spowodowało następne: niewidomy starzec wskazał miejsce, gdzie była zakopana skrzynia z dokumentami. Starzec odzyskał wzrok, a katolicy prawa do tej ziemi. Kalwini wyprowadzili się. W miejscu ukazania się Najświętszej Marii Panny wzniesiona została kaplica, w której poczesne miejsce zajmuje kamień – świadek cudu. Pobożni pątnicy na kolanach, z czcią całują ten kamień. Uczynił to również Ojciec Święty podczas pobytu na Litwie. Obecna kaplica jest trzecią z kolei, wzniesioną w roku 1912, w trzechsetną rocznicę cudu. Wnętrze kaplicy zdobią m.in. freski, które ukazują historię cudu. Są to:
– Ukazanie się Maryi,
– Odnalezienie skrzyni,
– Koronacja cudownego obrazu,
– Poświęcenie fundamentów kaplicy.
Całość uzupełniają witraże, rzeźby i obrazy o treści religijno – patriotycznej. Warto zauważyć, że artyści upiększający kaplicę w czasach sowieckich pracowali potajemnie, narażając swe życie.
Kościół i cudowny obraz Matki Boskiej w Szydłowie
Kaplica w miejscu objawień i nowy plac celebry z figurą matki Bożej
Obecny kościół pochodzi z XVIII w., a wystrój jego wnętrza (w stylu francuskiego empire) zawdzięczamy artyście Podgajskiemu, który studiował we Włoszech. Cudowny obraz został ozdobiony srebrną szatą, wykonaną z wotów, jakie wierni składali w świątyni. O tym jak ważny jest Szydłów dla mieszkańców tej ziemi świadczą liczne pielgrzymki z całej Litwy, które przybywają w ciągu całego roku, a szczególnie licznie na 8-dniowy odpust. Został on ustanowiony wraz z konsekracją kościoła w 1786 r. Odpust odbywa się w dniach 8 – 15 września i jest poświęcony dniowi urodzin Najświętszej Marii Panny. Tradycje pielgrzymek przetrwały od wieków mimo, że wierni spotykali się z szykanami w czasach ucisku carskiego i władzy sowieckiej. Krystyna Becmer